రైల్వే విప్లవం: భారతీయ రైళ్లు 100% బయో-టాయిలెట్ల లక్ష్యాన్ని చేరుకున్నాయి!

న్యూఢిల్లీ:

భారతీయ రైల్వేలలో పరిశుభ్రత మరియు పర్యావరణ పరిరక్షణ లక్ష్యంగా ప్రయాణీకులను చేరవేసే అన్ని ప్రధాన రైలు కోచ్‌లలో జీరో-డిశ్చార్జ్ బయో-టాయిలెట్ వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేసినట్లు రైల్వే మంత్రి అశ్విని వైష్ణవ్ లోక్‌సభకు తెలిపారు. మానవ వ్యర్థాలు నేరుగా రైల్వే ట్రాక్‌లపై పడకుండా నిరోధించడానికి మరియు పరిశుభ్రతను మెరుగుపరచడానికి ఈ వ్యవస్థను రూపొందించారు.

ముఖ్యాంశాలు:

• వంద శాతం బయో-టాయిలెట్లు: ప్రయాణీకులను తీసుకెళ్లే అన్ని మెయిన్‌లైన్ కోచ్‌లలో ఇప్పుడు బయో-టాయిలెట్లను ఏర్పాటు చేశారు.
• వ్యర్థాల తొలగింపు: ఈ బయో-టాయిలెట్లు మానవ వ్యర్థాలను ట్రాక్‌లపై పడకుండా నిరోధించాయి. ఫలితంగా రైల్వే ట్రాక్‌లు, స్టేషన్లలో పరిశుభ్రత మెరుగుపడింది.
• ట్రాక్ తుప్పు నివారణ: మానవ వ్యర్థాల కారణంగా రైలు ఫిట్టింగ్‌లకు ఏర్పడే తుప్పు (corrosion) సమస్య కూడా ఈ బయో-టాయిలెట్ల వల్ల నివారించబడింది.
• శరవేగంగా అమలు: 2004-2014 మధ్య కేవలం 9,587 కోచ్‌లలో మాత్రమే బయో-టాయిలెట్లు ఏర్పాటు చేయగా, 2014-2025 మధ్య కాలంలో 3,33,191 కోచ్‌లలో (34 రెట్లు ఎక్కువ) ఈ సౌకర్యం కల్పించబడింది.

బయో-టాయిలెట్ టెక్నాలజీ:

• ఈ వ్యవస్థను భారతీయ రైల్వే ఇంజనీర్లు మరియు DRDO (రక్షణ పరిశోధన మరియు అభివృద్ధి సంస్థ) శాస్త్రవేత్తలు సంయుక్తంగా అభివృద్ధి చేశారు.
• వీటిలో ఉండే వాయురహిత బ్యాక్టీరియా (Anaerobic Bacteria) మానవ వ్యర్థాలను ప్రధానంగా నీరు మరియు బయోగ్యాస్‌లుగా (మీథేన్ మరియు కార్బన్ డయాక్సైడ్) మారుస్తుంది.
• బయోగ్యాస్‌లు గాలిలోకి విడుదలవుతాయి, శుద్ధి చేసిన నీరు క్లోరినేషన్ తర్వాత ట్రాక్‌పై విడుదల అవుతుంది.
• తొలినాళ్లలో ఈ టాయిలెట్లలో అడ్డుపడటం (Choking) మరియు దుర్వాసన వంటి సమస్యలు తలెత్తాయి. దీనికి ప్రధాన కారణం ప్రయాణీకులు ప్లాస్టిక్ సీసాలు, పేపర్లు, వస్త్రాలు వంటి బయో-డిగ్రేడబుల్ కాని వస్తువులను టాయిలెట్లలో వేయడమే.

సమస్యల పరిష్కారానికి చర్యలు:

• అడ్డుపడటం మరియు దుర్వాసన సమస్యలను అధిగమించడానికి, రైల్వేలు వెంటిలేషన్ వ్యవస్థలను (ఉదాహరణకు, నేచురల్ డ్రాఫ్ట్ ఇండ్యూస్డ్ వెంటిలేషన్ సిస్టమ్ – NDIVS) మరియు బయో-వాక్యూమ్ టాయిలెట్ వ్యవస్థలనుప్రవేశపెట్టాయి.
• ప్రతి సంవత్సరం ‘స్వచ్ఛ భారత్ అభియాన్’ సమయంలో అవగాహన కార్యక్రమాలను నిర్వహిస్తున్నారు.
• ప్రయాణీకులకు సరైన వినియోగంపై తెలియజేయడానికి కోచ్‌లలో మరియు టాయిలెట్ డోర్లపై స్టిక్కర్లు/ప్లేట్లు ఏర్పాటు చేశారు.

చారిత్రక నేపథ్యం:

• భారతీయ రైల్వేలలో టాయిలెట్లు లేని రోజుల్లో, ప్రయాణీకులు తమ అవసరాల కోసం స్టేషన్‌లలో రైలు ఆగే వరకు వేచి ఉండాల్సి వచ్చేది.
• 1909లో అఖిల్ చంద్ర సేన్ అనే ప్రయాణీకుడు రైల్వే అధికారులకు రాసిన ఒక సుదీర్ఘమైన, హాస్యాస్పదమైన లేఖ కారణంగా బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం రైళ్లలో టాయిలెట్లను ప్రవేశపెట్టింది.

బయో-టాయిలెట్ల ఏర్పాటు ‘స్వచ్ఛ భారత్ మిషన్’ లక్ష్యాలకు అనుగుణంగా ఉందని, రైలు ప్రయాణంలో పరిశుభ్రత, పర్యావరణాన్ని మెరుగుపరచడంలో ఇది ఒక ముఖ్యమైన మార్పు అని రైల్వే మంత్రి పేర్కొన్నారు.